Onbeperkt vrije dagen, is er een addertje onder het gras? Do’s, don’s en checklist

Stel: je hoeft nooit meer toestemming te vragen voor vakantie. Je pakt vrij wanneer jij dat nodig hebt. Klinkt als een droom, toch? KPN durfde het aan. Vakantiedagen zijn daar niet langer gelimiteerd. Medewerkers bepalen zelf wanneer en hoeveel vrij ze nemen. Geen maximum, geen HR-circus. Vrijheid in optima forma. Maar laten we eerlijk zijn: is dit een wondermiddel tegen werkstress, of zit er ook een addertje onder het zonovergoten gras?

Wat er briljant aan is

1. Vertrouwen werkt stressverlagend
Autonomie is een bewezen beschermlaag tegen stress (Deci & Ryan, 2000). Als jij zelf kiest wanneer je bijtankt, voorkom je roofbouw. Je lichaam én brein herstellen beter. Minder cortisol, meer energie.

2. Privéstress krijgt ademruimte
Geen dagen hoeven ‘verklaren’ betekent: minder schaamte, meer regie. Dat maakt het makkelijker om ruimte te nemen als je privé overloopt. Zeker in een tijd waarin mantelzorg, mentale druk en kinderpuzzels de norm zijn.

3. Werken op energie in plaats van uren
Wie loskomt van vakantiedagen-tellen, gaat anders kijken: niet “hoe lang moet ik nog?” maar “hoe houd ik mezelf fit en scherp?”

Het addertje onder het gras

1. Niet elk beroep kan het zich permitteren
Voor verpleegkundigen, docenten, callcentermedewerkers of pakketbezorgers geldt: rooster = heilig. Daar werkt onbeperkt verlof niet zomaar. Vakantie moet gepland, anders draait het team vast. Gelijke monniken, gelijke kappen? Niet altijd. En dat wringt soms in organisaties met meerdere functiegroepen.
2. Mensen nemen soms mínder vrij
Onderzoek (HBR, 2018) toont dat medewerkers in bedrijven met ‘onbeperkt verlof’ vaak juist minder opnemen. Waarom? Vage kaders. Sociale druk. Of simpelweg: onzekerheid.
3. Het vraagt volwassenheid én voorbeeldgedrag
Als leiders nooit vrij nemen, gaan medewerkers ook niet. Cultuur eet beleid voor ontbijt, dus zonder goede rolmodellen wordt ‘onbeperkt vrij’ een papieren tijger.
4. En wat met misbruik?
Dat lijkt mee te vallen. Maar de angst zit er wel in bij sommige managers. Oplossing? Duidelijkheid over output, én continue dialoog over energie en inzet. Geen vrijheid zonder feedback.

Dus wat werkt écht?

• Niet per se onbeperkt vrij, maar meer flexibiliteit met duidelijke kaders.
• Een cultuur waarin rust nemen normaal is – ook aan de top.
• Geen verplichte vakantiedagen meer, maar wél actieve monitoring op herstel en overbelasting.
• En vooral: maatwerk per team, functie en persoon.

Werkstress begint bij grip – en grip ontstaat in vertrouwen.

KPN’s stap is dapper, vernieuwend en inspirerend. Maar niet heilig. Het vraagt nuance, aanpassing, leiderschap en cultuurverandering. Vrijheid is pas echt waardevol als mensen ‘m durven pakken. Dus werkgevers: durf vrijheid te geven, maar geef ook richting. En werknemers: neem die vrijheid – niet pas als je op bent, maar als je op wilt laden.

Ter inspiratie de checklist: onbeperkt verlof

Voor organisaties & HR

* Is er vertrouwen in je mensen? Zonder vertrouwen wordt onbeperkt verlof een verkapte controleval: “Je mocht alles, maar waarom nam je niks?”
* Zijn de output en doelen per functie glashelder? Als niemand weet wanneer ‘het werk af is’, durft ook niemand vrij te nemen.
* Is het eerlijk toepasbaar binnen alle functies?Of creëert het scheve gezichten tussen kantoor en uitvoering? Denk na over maatwerk of alternatieven.
* Doen leidinggevenden het zelf ook? Geen vrijnemende manager = geen vrijnemend team. Practice what you preach.
* Is er een psychologische veiligheid ? Kun je zonder schuldgevoel zeggen: “Ik ben op. Ik neem even afstand”?
* Wordt er gemonitord op energie, herstel en werkdruk? Geen vakantiepolitie, maar wel een thermometer. HR als vitaliteitskompas.

Voor medewerkers

* Weet jij wanneer je batterij écht leeg is? Of wacht je tot je systeem crasht?
* Voel je je veilig om vrij te nemen, ook zonder ‘goede reden’? Tip: “Ik heb het nodig” is een goede reden.
* Durf je nee te zeggen tegen werk in je vrije tijd? Onbeperkt verlof is geen onbegrensde bereikbaarheid.
* Gebruik je je vrije tijd ook écht als vrije tijd? Vakantie is geen wasdag of inbox-inhaalrace.
* Voel je je gesteund als je kiest voor herstel boven presteren? Dan zit je goed. Zo niet: trek aan de bel. Of beter nog: druk op de uitknop.

Bonusvraag voor iedereen:
Stel: iedereen in jouw team zou morgen 3 dagen vrij nemen. Wat gebeurt er dan?
Als het antwoord “paniek” is, ligt het probleem niet bij onbeperkt verlof — maar bij de manier waarop werk georganiseerd is.

Wat is hierop jouw antwoord?

Annemie Webers